Het is natuurlijk heel bijzonder dat mensen opgevoed worden door dieren, en wat betreft de filosofie is het ook erg interessant. Met name in het nature-nurture debat worden wolfskinderen vaak aangehaald. Maar ook voor de wijsgerige antropologie is het een fascinerend studieobject. Waar ik direct aan moest denken is dat deze verhalen een grote aanwijzing zijn als het gaat om het achterhalen van onze intuïtieve definitie van mens zijn.
Daarvoor kijken we eerst even wat we ook al weer menselijke kenmerken noemden:
- Biologische kenmerken
- Het vermogen tot rationeel denken
- De kroon op Gods schepping
- Cultuur
- Communicatie door middel van taal
Laten we nu kijken welke van deze kenmerken we bij wolfskinderen nog terugzien.
Veel van het blijken geen taal (meer) aan te kunnen leren.1 Veel van hen nemen de geluiden, de taal, over van de dieren waarbij ze opgegroeid zijn. (in het geval van opgroeien bij dieren). Één van de kenmerken valt bij hen dus al af.
Dan de cultuur. Het is al een pittig discussie-punt of dieren cultuur hebben of niet, maar in feite maakt het voor deze kwestie weinig uit. Als we er van uit gaan dat dieren cultuur hebben gaat dit met name om de rangorde in de groep, en de manier waarop groepsleden met elkaar om gaan. De wolfskinderen die bij een groep dieren leven nemen deze 'cultuur' van hen over. Dan hebben ze misschien cultuur, maar het is niet de typische menselijke cultuur. Verder blijkt dat deze kinderen grote moeite hebben met het terugkeren in de 'mensenwereld'1. Ze hebben geen begrip voor de behoeftes van anderen, kennen geen empathie en hebben geen interesse in relaties. Vaak wordt dit afgedaan als autistisch gedrag, hoewel het (logisch gezien) niet zo is. Een Autistisch Spectrum Stoornis (ASS) is aangeboren2, en het afwijkende gedrag van wolfskinderen is te wijten aan hun ontwikkeling. Het punt blijft dat ze bij terugkomst in de mensenwereld niet 'normaal' kunnen functioneren in onze cultuur. Ook dit kenmerk valt dus af.
Als het gaat om de kroon op Gods schepping kan ik kort zijn. Ik ben het in dit geval volledig eens met Isis3, de mens mag dan misschien als laatste geschapen zijn4, zonder licht en donker, water, of (andere) dieren is de wereld even min compleet. Dit wil ik dus geen typisch menselijk kenmerk noemen.
Dan het vermogen tot rationeel denken. Een veel aangehaalde omschrijving van de mens komt van Aristoteles: Animal Rationale. Ook dit gaat niet op voor wolfskinderen. Uit onderzoek blijkt dat de eerste drie jaren cruciaal zijn voor het ontwikkelen van het cognitieve vermogen5. Verder blijkt dat de omgeving waarin we opgroeien onmisbaar is om ons te ontwikkelen, én de ontwikkelde vaardigheden te behouden. Zo zijn er gevallen van kinderen die 'verdwijnen' op een leeftijd waarop ze al kunnen praten, en dit niet meer kunnen als ze teruggevonden worden.5 Als dit voor ons spraakvermogen geldt, is er grote waarschijnlijkheid dat dit ook geldt voor onze andere aangeleerde vermogens, zoals het cognitieve. Waarschijnlijk zijn we het er over eens dat we dit kenmerk ook weg kunnen strepen. 
De kenmerken die overblijven zijn die die ik in een eerder bericht6 al aangegeven heb, namelijk de lichamelijke, en zelfs díe verdwijnen soms. Veel wolfskinderen nemen de manier van bewegen over van hun opvoeders en bij een enkeling verandert zelfs het lichaam zelf (nog afgezien van vergroeiingen als gevolg van een andere houding). Zo is er een geval bekend (monkey boy) die over zijn hele lichaam haargroei had na een tijd geleefd te hebben bij de apen.7
De meeste 'typisch menselijke kenmerken' gelden dus niet voor wolfskinderen. Toch noemen we ze mensen. Dat doet een lichtje branden, want wat hebben deze wolfskinderen dan wél met ons gemeen? Eigenlijk alleen de opbouw van het lichaam, een puur uiterlijk kenmerk.
Als we wolfskinderen mensen noemen, en dit de enige overeenkomst is, moet dit ook wel het enige menselijke kenmerk zijn.
De conclusie is dat de mens gewoon een zoogdier is. Het verschil tussen mensen en dieren, waar we altijd graag naar zoeken, is net zo groot tussen dat tussen een kat en andere dieren, of een panda en andere dieren. We hebben allemaal onze eigen kenmerken, maar de scheiding tussen mens en dier kan niet getrokken worden. Hooguit die tussen elke afzonderlijke diersoort.
Bronnen:
1: http://inwiki.pabo-inholland.nl/wolfskinderen
2: http://www.focaal.nl/algemene_informatie/wat-is-een-autismespectrumstoornis/veel-gestelde-vragen-over-autisme
3: http://gaia-filosofie.blogspot.com/2010/02/wat-is-de-mens.html
4: http://nl.wikipedia.org/wiki/Scheppingsverhaal_%28Genesis%29
5: http://pedagogiek.net/content/artikel.php?contentID=983&subname=Opvoeding§ieNR=1&&rubriekID=2
6: http://gaia-filosofie.blogspot.com/2010/02/athene-mens-zijn.html
7: http://www.hoewerktmijnlichaam.nl/bizar/wolfskinderen
http://www.artikeltjes.com/artikeltjes/496/1/Wat-zijn-wolfskinderen/Page1.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten